අන්තර්ජාල ආරක්ෂාව (Internet security) ගැන ඔබේ දරුවන්ට උගන්වන්න.

 

අන්තර්ජාල ආරක්ෂාව (Internet security) ගැන ඔබේ දරුවන්ට උගන්වන්න.

ඉගෙන ගැනීමට, සාප්පු යෑමට, ක්‍රීඩා කිරීමට සහ ඔබේ මිතුරන් සමඟ කතා කිරීමට අන්තර්ජාලය අපූරු ස්ථානයක් විය හැකිය. අවාසනාවට, ඔබට හානි කිරීමට උත්සාහ කළ හැකි විලෝපිකයන්, අනන්‍යතා සොරුන් සහ වෙනත් අය සමඟ අමුත්තන් ද සිටිති. අන්තර්ජාලයෙ  ආරක්‍ෂිත වීමට නම්, ඔබට සහ ඔබේ දරුවන්ට අන්තරායන් පිළිබඳව දැනුවත් වීම වැදගත්ය.

බොහෝ ළමයින් අන්තර්ජාලය හරහා ආරක්ෂිතව සිටින්නේ කෙසේදැයි දන්නා බව විශ්වාස කරති. කෙසේ වෙතත්, ළමයින් බොහෝ විට අවදානමට වඩා හේතු කිහිපයක් තිබේ. ඔවුන්ගේ ක්‍රියාවන්ගේ ප්‍රතිවිපාක ගැන ඔවුන් සැමවිටම නොසිතන අතර, එමඟින් ඔවුන් තමන් ගැන ඕනෑවට වඩා තොරතුරු බෙදා ගැනීමට ඉඩ ඇත. ළමයින් ද සමහර විට සයිබර්බුලි (cyberbullies) හෝ විලෝපිකයන් (predators) විසින් විශේෂයෙන් ඉලක්ක කරනු ලැබේ.

ඔබ දෙමාපියෙකු හෝ භාරකරුවෙකු නම්, ඔබේ දරුවන්ගේ අන්තර්ජාල භාවිතය ගැන කතා කිරීමෙන්, මාර්ගගත අන්තරායන් ගැන ඔවුන්ට ඉගැන්වීමෙන් සහ අන්තර්ජාලය ගැන ඔබට හැකි සෑම දෙයක්ම ඉගෙන ගැනීමෙන් ඔබට ආරක්ෂිත තීරණ ගැනීමට ඔබට උදව් කළ හැකිය.

අන්තර්ජාලයේ  අන්තරායන් අවබෝධ කර ගැනීම.

ඔබේ දරුවන් ආරක්‍ෂිතව තබා ගැනීම සඳහා, පවතින විවිධ ආකාරයේ මාර්ගගත අනතුරු ගැන ඔබ දැනගත යුතුය. නිදසුනක් වශයෙන්, ළමයින්ට සහ යෞවනයන්ට අන්තර්ජාලයේ කාමුක දර්ශන හෝ අසභ්‍ය භාෂාව වැනි නුසුදුසු අන්තර්ගතයන් සොයාගත හැකිය. අන්තර්ජාලය හරහා වෙනත් අයගෙන් සයිබර් හිරිහැර කිරීමේ හෝ සයිබර් හිරිහැර කිරීමේ හැකියාවක් ද ඇත. මෙයින් අදහස් කරන්නේ ඔබේ දරුවාට මෙම සියලු තර්ජන වලට මුහුණ දීමට සිදු නොවන බවයි. කෙසේ වෙතත්, අන්තරායන් ගැන දැන ගැනීම ඔබට සහ ඔබේ දරුවන්ට අන්තර්ජාලය හරහා හොඳ තීරණ ගැනීමට උපකාරී වේ.

ළමයින්ට අන්තර්ජාලය හරහා ඇතිවිය හැකි අනතුරු කිහිපයක් හඳුනා ගනිමු.

Phishing - තතුබෑම් 

තතුබෑම් යනු ඔබේ පුද්ගලික තොරතුරු හෙළි කිරීමට වංචාකාරයා ඔබව රැවටීමට උත්සාහ කරන වංචාවකි. එය සාමාන්‍යයෙන් විද්‍යුත් තැපෑල හරහා සිදු කෙරේ. ක්‍රෙඩිට් කාඩ් සහ පිවිසුම් තොරතුරු (username and password) වැනි සංවේදී දත්ත සොරකම් කිරීම හෝ වින්දිතයාගේ පරිඝණකයේ අනිෂ්ට මෘදුකාංග (malware) ස්ථාපනය කිරීම මෙහි අරමුණයි. තතුබෑම් යනු තමන්ව ආරක්ෂා කර ගැනීම සඳහා සෑම කෙනෙකුම ඉගෙන ගත යුතු පොදු ආකාරයේ සයිබර් ප්‍රහාරයකි.

Cyberbullying - සයිබර් හිරිහැර කිරීම

සයිබර් හිරිහැර කිරීම අන්තර්ජාලය හරහා සිදුවන හිරිහැර කිරීමකි, බොහෝ විට ක්ෂණික පණිවිඩ යැවීම, කෙටි පණිවිඩ යැවීම, ඊමේල් සහ සමාජ ජාල හරහා.

සයිබර්බුලීස් වින්දිතයින්ගේ සම වයසේ  විය හැකිය, නැතහොත් ඔවුන් වයසින් වැඩි විය හැකිය. වැරදිකරු වැඩිහිටියෙකු නම්, එය සාමාන්‍යයෙන් සයිබර් ලුහුබැඳීම හෝ සයිබර් හිරිහැර කිරීම ලෙස හැඳින්වේ.

Piracy - ප්‍රකාශන හොරකම්

අන්තර්ජාලයේ , ප්‍රකාශන හොරකම් යනු නීති විරෝධී ලෙස ප්‍රකාශන හිමිකම බෙදාගැනීම ය. මෙයට සංගීතය, චිත්‍රපට, රූපවාහිනී වැඩසටහන් සහ මෘදුකාංග ඇතුළත් විය හැකිය. බොහෝ ළමයින් සඳහා, ලිපිගොනු බෙදාගැනීම අහිංසක බවක් පෙනෙන්නට තිබුණත්, එය දැඩි දඩුවම් ලැබිය හැකිය.

Malware - අනිෂ්ට මෘදුකාංග

අනිෂ්ට මෘදුකාංග යනු ඔබේ පරිගණකයට හානි කිරීමට හෝ ඔබේ පුද්ගලික තොරතුරු සොරකම් කිරීමට නිර්මාණය කර ඇති අනිෂ්ට මෘදුකාංගයකි. එයට වෛරස් (viruses), ඔත්තු මෘදුකාංග (spyware) සහ වෙනත් මෘදුකාංග ඇතුළත් වේ.

අනිෂ්ට මෘදුකාංග බොහෝ විට වෙනත් මෘදුකාංග සමඟ රහසිගතව බැඳී ඇති අතර එය විද්‍යුත් තැපැල් ඇමුණුම් ලෙසද පැමිණීමේ හැකියාව ඇත.

Obscenity - අසභ්‍යත්වය

කාමුක දර්ශන, ප්‍රචණ්ඩකාරී අන්තර්ගතයන් සහ අසභ්‍ය භාෂාව ඇතුළුව ඔබේ දරුවන් දැකීමට ඔබ අකමැති බොහෝ අන්තර්ගතයන් අන්තර්ජාලයේ අඩංගු වේ.

වෙනත් අන්තරායන්

යමෙකු පරිගණකයක් භාවිතා කරන සෑම විටම අක්ෂි වික්‍රියා, මැණික් කටුව හා වෙනත් තුවාල ඇතිවීමේ අවදානමක් ඇත. ඔබේ දරුවන් පරිගණක සහ ජංගම උපාංග සඳහා ගත කරන කාලය සීමා කිරීමෙන් ඔබට මෙය වළක්වා ගත හැකිය.

ඔබේ දරුවන්ගේ අන්තර්ජාල භාවිතය සීමා කිරීමට තවත් හේතුවක් තිබේ, මිනිසුන් වැඩි වැඩියෙන් අන්තර්ජාලයේ කාලය ගත කරන නිසා, අන්තර්ජාලයට ඇබ්බැහි වීම වඩාත් වැදගත් ගැටළුවක් බවට පත්වෙමින් තිබේ. අන්තර්ජාල භාවිතය හොඳ දෙයක් විය හැකි නමුත් එය ඇබ්බැහි වීමක් බවට පත්වුවහොත් එය පුද්ගලයෙකුගේ සාමාන්‍යය ජීවිතයට බලපෑම් ඇතිකරයි.

අනතුරු සිදුවිය හැකි ස්ථාන

අන්තර්ජාලය හා සම්බන්ධ වන සෑම අවස්ථාවකම ළමයින් ප්‍රවේශම් වීම වැදගත් වන්නේ සබැඳි අන්තරායන් නරක වෙබ් අඩවි වලට පමණක් සීමා නොවන බැවිනි. චැට් රූම්, පරිගණක ක්‍රීඩා සහ සමාජ ජාල වෙබ් අඩවි පවා අවදානම් සහිත විය හැකිය. ඔබේ දරුවන්ට ජංගම දුරකථන තිබේ නම්, කෙටි පණිවිඩ යැවීමේදී හෝ ඔවුන්ගේ දුරකථනවල අන්තර්ජාලයට පිවිසීමේදීද ඔවුන් ප්‍රවේශම් විය යුතුය.

ඔබේ දරුවන් ආරක්‍ෂිතව තබා ගැනීම සඳහා මාර්ගෝපදේශ

ඔබේ දරුවන් අන්තර්ජාලයේ සම්පූර්ණයෙන්ම ආරක්ෂිතව තබා ගැනීම දුෂ්කර විය හැකිය. ඔබ ඔබේ නිවසේ පරිගණකයේ දෙමාපිය පාලනයන් (parental controls) පිහිටුවා ගත්තද, ඔබේ දරුවන් දෙමාපියන්ගේ පාලනයන් නොමැති වෙනත් බොහෝ පරිගණක භාවිතා කරනු ඇත. ඔබේ දරුවන් ආරක්‍ෂිතව තබා ගැනීමට, ඔබ අවට නොසිටින විට පවා අන්තර්ජාලය හරහා හොඳ තීරණ ගැනීමට ඔවුන්ට ඉගැන්විය යුතුය.

අන්තර්ජාල ආරක්ෂාව ගැන ඔබේ දරුවන්ට ඉගැන්වීමේදී ඔබට භාවිතා කළ හැකි පොදු උපදෙස් කිහිපයක් පහත දැක්වේ.

අන්තර්ජාලය ගැන ඔබට කළ හැකි සියල්ල ඉගෙන ගන්න. අන්තර්ජාලය ගැන හුරුපුරුදු වීම අවදානම් තේරුම් ගැනීමට පමණක් නොව, ඔබේ දරුවන් සමඟ කතා කිරීමටද උපකාරී වේ.

ඔබේ දරුවන්ට අන්තර්ජාලය හරහා කළ හැකි හා කළ නොහැකි දේ සඳහා ප්‍රමිති සකසන්න. ඔබේ දරුවන් සඳහා නීති රීති සැකසීම වැදගත් වන අතර එමඟින් ඔවුන්ගෙන් අපේක්ෂා කරන්නේ කුමක්දැයි ඔවුන් දැන ගනී. මාර්ගෝපදේශ නිර්මාණය කිරීම ආරම්භ කිරීමට නරක දෙයක් සිදුවන තුරු බලා නොසිටින්න.

පුද්ගලික තොරතුරු පුද්ගලිකව තබා ගැනීමට ඔබේ දරුවන්ට උගන්වන්න. දුරකථන අංක, ලිපින සහ ක්‍රෙඩිට් කාඩ් වැනි පුද්ගලික තොරතුරු අන්තර්ජාලයේ පළ කිරීම සාමාන්‍යයෙන් නරක අදහසකි. අපරාධකරුවන් මෙම තොරතුරු වෙත ප්‍රවේශය ලබා ගන්නේ නම්, ඔබට හෝ ඔබේ පවුලේ අයට හානි කිරීමට ඔවුන්ට එය භාවිතා කළ හැකිය.

සමාජ ජාල වෙබ් අඩවි ආරක්ෂිතව භාවිතා කිරීමට ඔබේ දරුවන්ට උගන්වන්න. ෆේස්බුක් වැනි වෙබ් අඩවි ළමයින්ට සහ වැඩිහිටියන්ට තමන්ගේ ඡායාරූප සහ වීඩියෝ බෙදා ගැනීමට මෙන්ම මිතුරන් හා ආගන්තුකයන් සමඟ සංවාදයේ යෙදීමට ඉඩ සලසාදී ඇත. ඔබේ දරුවන් තම මිතුරන් සමඟ යමක් බෙදා ගන්නේ නම්, එය තුන්වන පාර්ශවයක් අතට පත්වීමේ සම්බාවිතවක් ඇත.

යම් ගැටළුවක් ඇති වුවහොත් ඔබ වෙත පැමිණීමට ඔබේ දරුවන් දිරිමත් කරන්න. ඔබේ දරුවා අන්තර්ජාලය හරහා කරදරයට පත් වුවහොත්, එය සඟවා තබනවා වෙනුවට ඔහු හෝ ඇය ඔබ වෙත පැමිණෙනු ඇත. ඔබේ දරුවන් සෑම දෙයක්ම නිවැරදිව කළත් අහම්බෙන් නරක වෙබ් අඩවියකට මුහුණ දිය හැකි බව මතක තබා ගන්න.

අන්තර්ජාල භාවිතය ගැන ඔබේ දරුවන් සමඟ කතා කරන්න. ඔබේ දරුවන් අන්තර්ජාලය භාවිතා කරන ආකාරය ගැන නිතර කතා කරන්න. ඔවුන් අන්තර්ජාලය ගැන ඔබ සමඟ කතා කිරීමේ පුරුද්දක් තිබේ නම්, ගැටලුවක් ඇත්නම් ඔවුන් ඔබ වෙත පැමිණීමට වැඩි කැමැත්තක් දක්වනු ඇත.